เรื่องน่ารู้ เกี่ยวกับสมอง (Brain)

สมอง (Brain) เป็นอวัยวะในระบบประสาทส่วนกลาง (Central nervous system) มีน้ำหนัก 1,400 กรัม ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของร่างกายทั้งหมด โดยสมองจะรับรู้โลกภายนอกผ่านประสาทสัมผัสทั้ง 5 คือ ตาเห็น หูได้ยิน จมูกรับกลิ่น ปากรับรส และผิวหนังรับสัมผัส โดยสมองจะดึงข้อมูลเดิมที่ถูกจัดเก็บไว้ในหน่วยความจำ มาคิด วิเคราะห์รวมกับข้อมูลที่รับเข้าไปใหม่ แล้วแสดงออกมาผ่านการทำงานของอวัยวะในระบบร่างกาย เช่น การพูด การเคลื่อนไหว กริยาท่าทาง สอดคล้องกันจนเป็นพฤติกรรมในการดำเนินชีวิต ซึ่งรวมถึงการตอบสนองต่อสถานการณ์เครียด เช่น การเจ็บป่วย การสูญเสีย โดยส่งผลถึงอัตราการเต้นของหัวใจ และการหายใจของเรา

ส่วนประกอบของสมอง

• ออลแฟกทอรีบัลบ์ (Olfactory bulb) สมองส่วนนี้อยู่ทางด้านหน้าสุด  ทำหน้าที่เกี่ยวกับการดมกลิ่น  โดยในคนจะมีการพัฒนาน้อยกว่าสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมชนิดอื่น แต่จะดมกลิ่นได้ดี โดยอาศัยเยื่อบุในโพรงจมูก
• ซีรีบรัม (Cerebrum) หรือสมองใหญ่ เป็นส่วนของสมองที่อยู่หน้าสุด และมีขนาดโตที่สุด  มีผิวด้านนอกเป็นเนื้อสีเทา ส่วนด้านในเป็นเนื้อสีขาว  ที่บริเวณผิวด้านนอกมีรอยหยักเป็นร่องมากมาย รอยหยักนี้ช่วยเพิ่มพื้นที่ผิวของสมอง เพื่อให้สามารถใส่เซลล์ประสาทได้ในกะโหลกศีรษะ ในทางการแพทย์มีการศึกษาถึงตำแหน่งต่าง ๆ รวมถึงรอยหยักในสมอง เพื่อกำหนดขอบเขตการทำงานของสมองที่เฉพาะเจาะจง สมองส่วนซีรีบรัม  ทำหน้าที่เกี่ยวกับ ความรู้ ความจำ ความรู้สึกนึกคิด เชาว์ปัญญา และเป็นศูนย์ควบคุมการทำงานของร่างกาย  เช่น  ศูนย์ควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อ  ศูนย์ควบคุมการพูด การรับรู้ภาษา  ศูนย์กลางการมองเห็น การรับรส การได้ยิน และการดมกลิ่น สมองซีรีบรัม แบ่งเป็นสองซีก (Cerebral hemisphere) และแต่ละซีกจะแบ่งได้เป็น 4 พู
  • พูด้านหน้า (Frontal lobe) ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหว การออกเสียง ความคิด ความจำ สติปัญญา บุคลิก ความรู้สึก พื้นอารมณ์ โดยพูด้านซ้ายควบคุมการทำงานร่างกายซีกขวา พูด้านขวาจะควบคุมการทำงานร่างกายซีกซ้าย
  • พูกลาง (Parietal lobe) ทำหน้าที่ควบคุมความรู้สึกด้านสัมผัส เช่น ร้อน ปวด หนาว เป็นต้น
  • พูด้านข้าง (Temporal lobe) ทำหน้าที่ควบคุมการได้ยิน การดมกลิ่น การเข้าใจภาษา เป็นต้น
  • พูด้านหลัง Occipital lobe ทำหน้าที่ควบคุมการมองเห็น
• ทาลามัส (Thalamus) เป็นส่วนที่อยู่ต่อจากสมองซีรีบรัมลงมา โดยอยู่ในตำแหน่งที่สามารถส่งกระแสประสาทออกไปสู่ส่วนต่าง ๆ ของสมองได้ในทุกทิศทาง ทาลามัสทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมในการรับกระแสประสาทที่ถูกส่งจากอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย ผ่านทางไขสันหลัง เข้าสู่ก้านสมอง (Brainstem) จนถึงทาลามัส หลังจากนั้นทาลามัสจะทำการแยกกระแสประสาทส่งไปยังสมองส่วนที่เกี่ยวข้อง ในทางกลับกัน เมื่อสมองส่วนที่เกี่ยวข้อง มีการสั่งการ ทาลามัสจะรับคำสั่งพร้อมส่งคำสั่งดังกล่าว ผ่านก้านสมอง สู่ไขสันหลังและเส้นประสาทของอวัยวะที่เกี่ยวข้อง ส่งผลให้อวัยวะดังกล่าวทำงานตามคำสั่งของสมอง
• ไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) เป็นส่วนที่อยู่ด้านล่างของสมองทาลามัส และติดกับต่อมใต้สมอง ( Pituitary gland) ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางของระบบประสาทอัตโนมัติ (Central nervous system) และเชื่อมโยงการทำงานกับระบบต่อมไร้ท่อ โดยการสร้างฮอร์โมนเพื่อควบคุมการผลิตฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง ซึ่งมีบทบาทในเรื่องสมดุลของปริมาณน้ำ และสารละลายในเลือด รวมถึงการควบคุมอุณหภูมิร่างกาย อารมณ์ ความรู้สึก ระบบนาฬิกาชีวภาพ การหิว การอิ่ม และความรู้สึกทางเพศ

เป็นสถานีรับส่งกระแสประสาท ระหว่างสมองส่วนหน้า (Forebrain) กับสมองส่วนหลัง (Hindbrain) และสมองส่วนหน้ากับนัยน์ตา ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของนัยน์ตา  ทำให้ลูกนัยน์ตากลอกไปมาได้ และควบคุมการปิดเปิดของม่านตาในเวลาที่มีแสงสว่างเข้ามามากหรือน้อย

• ซีรีเบลลัม (Cerebellum) หรือสมองน้อย เป็นสมองส่วนท้าย มี 2 ซีก ซ้ายและขวา ด้านนอกเป็นเนื้อสีเทา ด้านในเป็นเนื้อสีขาว ผิวมีรอยหยัก เช่นเดียวกับซีรีบรัมแต่มีขนาดเล็กกว่า  มีหน้าที่สำคัญ  คือ ควบคุมและประสานงาน เพื่อให้การทรงตัวและการเคลื่อนไหวของร่างกายเป็นไปอย่างราบรื่น  เป็นปกติ รวมถึงทำให้สามารถทำกิจกรรมที่ต้องใช้ความละเอียดได้  ในรอยโรคที่เกิดในซีรีเบลลัม จะทำให้เกิดความผิดปกติในการทรงตัว การเคลื่อนไหว และสมดุลของร่างกาย
• พอนส์ (Pons) มีตำแหน่งอยู่ทางด้านหน้าของซีรีเบลลัม และติดต่อกับสมองส่วนกลาง  เป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหว่างซีรีบรัมกับซีรีเบลลัม  และ ระหว่างเซรีเบลลัมกับไขสันหลัง มีหน้าที่สำคัญ  คือ ควบคุมการเคี้ยว  การหลั่งน้ำลาย  การเคลื่อนไหวบริเวณใบหน้า ควบคุมการหายใจ
• เมดัลลา ออบลองกาตา (Medulla oblongata) เป็นสมองส่วนที่อยู่ท้ายสุด โดยติดต่อกับสมองพอนส์ทางด้านบน และไขสันหลังทางด้านล่าง มีหน้าที่สำคัญ  คือ มีบทบาทในเรื่องการเต้นของหัวใจ  การหายใจ  การหมุนเวียนเลือด ความดันเลือด  และเป็นศูนย์ปฏิกิริยาสะท้อนกลับบางชนิด  เช่น  การไอ  การจาม  การสะอึก เป็นต้น

ก้านสมองเป็นแกนกลางของสมอง ประกอบด้วยส่วนสำคัญ 3 ส่วน คือ สมองส่วนกลาง (Midbrain) สมองพอนส์ (Pons) และสมองส่วนเมดัลลา ออบลองกาตา (Medulla of oblongata)

แหล่งที่มา : www.health2click.com
ภาพประกอบจาก : www.shutterstock.com